ADHD u dzieci i młodzieży to dość powszechna trudność. Jednak czy łatwo jest nam rozpoznać dziecko lub nastolatka z ADHD?
Stereotypowy obraz tego zaburzenia to trudności z wysiedzeniem w miejscu, wiercenie się, duża gadatliwość, przeszkadzanie innym. Ruchliwe dziecko (podtyp ADHD z przewagą nadruchliwości) rzuci się w oczy od razu, bo zaburza panujący w domu/ szkole spokój.
Jednak trudniej będzie dostrzec problem u dziecka wiecznie roztrzepanego, z głową w chmurach (podtyp ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi). Nie przeszkadza, nie zagaduje niepotrzebnie, nie jest nadruchliwe. Nie zaburza spokoju, a więc nie ma w nim żadnej trudności.
Takim sposobem dzieci i młodzież, które utrudniają prowadzenie lekcji, codzienne funkcjonowanie mają większą szansę na trafną diagnozę i rozpoczęcie terapii. Te, u których objawy nie są aż tak widoczne, prawdopodobnie diagnozy nie otrzymają, a co za tym idzie- długoterminowe skutki ukażą się z czasem, wpływając na przyszłość młodego człowieka.
Spis treści
ADHD u dziecka: objawy
ADHD (z ang. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder), czyli zaburzenie deficytu uwagi i nadpobudliwości, zwane również zaburzeniem hiperkinetycznym, to neurobiologiczne zaburzenie o tzw. wczesnym początku. Pomiędzy 6 a 12 r.ż. rozwija się już pełne spektrum objawów, które obejmują zarówno obszar fizyczny jak i psychiczny.
Jest to zaburzenie neurorozwojowe, co oznacza, że u jego podłoża leżą nieprawidłowości w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.
Wyróżnia się trzy grupy symptomów, jakimi może cechować się zespół hiperkinetyczny. Diagnoza może być postawiona, gdy u dziecka/ nastolatka pojawia się część z nich:
- Zaburzenia koncentracji uwagi:
- trudności w utrzymaniu uwagi podczas wykonywania jednej czynności, którą uważa za nieciekawą, szybkie rozpraszanie się;
- unikanie czynności, które wiążą się z długotrwałym wysiłkiem umysłowym;
- brak reakcji na polecenia, trudności w postępowaniu według instrukcji;
- łatwe rozpraszanie się z powodu bodźców zewnętrznych;
- częste gubienie swoich rzeczy, nie pamiętanie, gdzie zostawiło się dany przedmiot;
- roztargnienie tzw. „głowa w chmurach”, często trzeba kilkukrotnie powtarzać kierowany do dziecka komunikat;
- częste błędy w pracach szkolnych, sprawdzianach, które wynikają jedynie z roztargnienia, a nie braku umiejętności
- Nadpobudliwość ruchowa – tzw. nadmierna aktywność:
- częste ruchy rękami i nogami, trudności z wysiedzeniem w jednym miejscu, gdy jest to wymagane;
- dziecko sprawiające wrażenie pobudzonego, rozbieganego, któremu bardzo trudno jest spożytkować swoją energię;
- zabawa w bardzo hałaśliwy sposób – ogromna potrzeba aktywności fizycznej, wolny czas dziecko spędza w ruchu, a nie statycznie (preferuje aktywny, a nie bierny odpoczynek – nie umie odpoczywać w ciszy i spokoju);
- u nastolatków często nadruchliwość objawia się uczuciem wewnętrznego niepokoju.
- Impulsywność:
- duża niecierpliwość, konflikty z rówieśnikami i osobami dorosłymi (u dzieci – bicie innych, wyrywanie zabawek, u młodzieży – agresja słowna, fizyczna);
- wchodzenie w słowo innym, przerywanie;
- trudności z czekaniem na swoją kolej w sytuacjach społecznych;
- gadatliwość, mówienie tego, co przychodzi na myśl, bez zastanowienia.
Diagnoza ADHD u dzieci i młodzieży
Procedura diagnozy ADHD wymaga współpracy lekarza psychiatry i psychologa diagnosty, a czasem także lekarza neurologa.
Poszczególne etapy u psychologa diagnosty wyglądają następująco:
Pierwsze spotkanie: wywiad z rodzicami dziecka/nastolatka
Podczas pierwszego spotkania psycholog zbiera informacje od rodziców dziecka na temat jego funkcjonowania w szkole i w domu oraz zauważanych przez nich trudnościach na co dzień.
To również czas na zadanie nurtujących rodziców pytań na temat diagnozy i funkcjonowania dziecka oraz potencjalnej wizji leczenia.
Drugie spotkanie: diagnostyka w oparciu o testy psychologiczne + wywiad
Drugie spotkanie to czas na diagnostykę przy wykorzystaniu testu psychologicznego Conners 3, który charakteryzuje się formą samoopisową i odbywa się stacjonarnie. Dodatkowo psycholog przeprowadza rozmowę z dzieckiem/ nastolatkiem, doprecyzowując istniejące trudności.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż często samoopis dziecka/nastolatka byłby niewystarczającym źródłem informacji, więc dodatkowo oprócz kwestionariusza dla dziecka wykonywane są również testy dla rodzica i nauczyciela (forma online, czas wypełnienia dowolny).
Trzecie spotkanie: omówienie wyników diagnozy
Podczas ostatniego spotkania psycholog omawia z rodzicami proces diagnostyczny oraz wyniki diagnozy. W trakcie rozmowy psycholog wyjaśnia wszelkie wątpliwości, odpowiada na pytania, a także wskazuje kierunki dalszego postępowania.
Z opinią wystawioną od psychologa diagnosty należy zgłosić się do lekarza psychiatry w celu otrzymania oficjalnej diagnozy klinicznej niezbędnej do wdrożenia leczenia farmakologicznego.
Przeczytaj też: Diagnoza ADHD u dorosłych
Leczenie ADHD u dzieci i młodzieży
Zaburzenie hiperkinetyczne nie może być w pełni wyleczone z powodu m.in. nieprawidłowości w budowie i pracy mózgu, których nie da się odwrócić.
Adekwatna terapia pozwala jednak na złagodzenie lub czasem wręcz w większości wyeliminowanie trudności wynikających z ADHD w życiu codziennym. Leczenie obejmuje najczęściej psychoterapię, farmakoterapię oraz udział w zajęciach grupowych (tj. trening umiejętności społecznych, trening zastępowania agresji).
1. Psychoterapia
Regularne spotkania z psychoterapeutą dzieci i młodzieży umożliwią nabycie umiejętności radzenia sobie z objawami wynikającymi z ADHD. Dziecko może uczyć się z terapeutą, jak radzić sobie z nadmiernymi emocjami, impulsywnością, jak reagować na zaczepki innych czy krytykę. Ponadto terapia pozwoli na podniesienie samooceny dziecka. Terapia z dzieckiem to również praca z rodzicami, które opiera się na psychoedukacji i wsparciu.
2. Farmakoterapia
Testy psychologiczne pozwalają na określenie, które objawy wynikające z zespołu hiperkinetycznego są najbardziej nasilone. Złagodzenie ich objawów jest możliwe dzięki wdrożeniu leczenia farmakologicznego. Dzięki nim możliwe jest zmniejszenie nasilenia nadpobudliwości u dzieci czy złagodzenie lęku.
3. Zajęcia grupowe
Zajęcia tj. treningi umiejętności społecznych czy zastępowania agresji pozwalają dzieciom i młodzieży rozwijać umiejętności społeczne, radzić sobie z emocjami. Uczą, w jaki sposób można zastępować odczuwaną przez nich agresję, w jaki sposób nawiązywać kontakty społeczne i lepiej radzić sobie w życiu codziennym.
Diagnoza ADHD dzieci i młodzieży w Poradni Psychologicznej Synergia
Pełną diagnozę ADHD u dzieci i młodzieży oferuje również Poradnia Psychologiczna Synergia. Diagnozę przeprowadza mgr Żaneta Szczerba – psycholog, diagnosta psychologiczny.
Całkowity koszt diagnozy to 750 zł. Składa się ona z następujących etapów:
1. Wywiad z rodzicami dziecka.
2. Test diagnostyczny przeprowadzany stacjonarnie, połączony z rozmową z dzieckiem/ nastolatkiem (ok. 2h) + dodatkowo test w wersji dla rodzica i nauczyciela (forma online).
3. Spotkanie podsumowujące z rodzicami, z prezentacją wyników diagnozy i dalszymi zaleceniami.
