W SYNERGII tygodniowo przyjmuje się kilkoro nastoletnich osób trans wraz z rodzicami. Transpłciowość u dzieci i młodzieży jest wciąż tematem tabu, dlatego cieszymy się, że nasza oferta dociera do różnych zakątków kraju, bo pacjenci i pacjentki docierają do nas naprawdę z daleka. Nasza poczekalnia stała się miejscem spotkań, gdzie młodzi ludzie wraz z rodzicami mogą poznać osoby, które doświadczają tej samej sytuacji, ale i też poczytać psychoedukacyjne materiały na temat społeczności LGBT+.
Poprosiłyśmy pracującego dla nas eksperta od tematu: mgr. Dominika Haak, aby podsunął rodzicom, którzy dowiadują się o transpłciowości swojego dziecka – kilka porad.
Szanuj i traktuj poważnie coming-out (ujawnienie się) Twojego dziecka
Osoby transpłciowe zazwyczaj mówią o tym, że swoją tożsamość płciową znały od dawna. Badania naukowe pokazują, że tożsamość płciowa jest stała w wieku przedszkolnym (stabilizuje się już ok. 4 roku życia). Niektóre osoby często pytają o to ,,jak to możliwe, że tak młoda osoba wie, jakiej jest płci?’’ Zadaje się wtedy zazwyczaj pytanie o to, czy Pani/Pan będąc w tym wieku nie wiedział_a kim jest? Jest to oczywiste, że dziecko na początku rozwoju potrafi rozpoznawać płeć na podstawie zewnętrznych atrybutów (ubiór, fryzura), ale w wieku 6 lat, wie już, że tożsamość płciowa jest czymś stałym i niezależnym od wyglądu zewnętrznego.
Wielokrotnie zdarza się, że rodzice liczą na to, że transpłciowość u dzieci jest ,,fazą’’, albo doszukują się jej przyczyn w czynnikach absolutnie niezwiązanych z tą warstwą seksualności – np. zainteresowaniu określonym rodzajem muzyki, czy fascynacją dalekowschodnią pop-kulturą. Udają się na wizytę do specjalisty_specjalistki mając nadzieję, że usłyszą o tym, że tożsamość dziecka zmieni się i sytuacja wróci ,,do normy’’. Takie osoby potrafią zmieniać specjalistów i specjalistki bardzo często, czekając, aż jakaś osoba potwierdzi ich przekonania.
Tym, co jest rekomendowane – to uszanowanie i zrozumienie ujawnienia się dziecka. Dla wielu osób taka informacja może być trudna i szokująca, ale nie zwalnia nikogo z obowiązku zwracania się do dziecka jego preferowanym imieniem i używania wobec niego preferowanych zaimków. Jakiekolwiek komunikaty w stylu: ,,wydaje ci się’’ są nie na miejscu. Uczą tego, że odczucia i wewnętrzne przeżywanie dziecka nie jest traktowane na poważnie przez dorosłych, oraz zniechęca dziecko do dalszych rozmów dotyczących płciowości.
Wspieraj i akceptuj bezwarunkowo
Po pierwsze – zwracaj się do swojego dziecka tak, jak tego oczekuje. Używaj preferowanych zaimków i form gramatycznych oraz wybranego imienia. Staraj się nie używać imienia z aktu urodzenia (tzw. deadname), gdyż może to wzmagać dysforię płciową. Pamiętaj – nawet, jeśli Twoje dziecko w pewnym momencie zmieni zdanie, odkryje inną tożsamość, czy stwierdzi, że nowe imię i końcówki mu nie odpowiadają; to, że przez jakiś czas zwracałaś_zwracałeś się do niego w inny sposób, na pewno mu nie zaszkodzi, a może wiele pomóc.
Nie wymuszaj na swoim dziecku stereotypowego wyglądu ani sposobu ekspresji. Tak samo nie nazywaj jego tożsamości samodzielnie, pozwól jemu na określenie siebie i sposobu przeżywania własnej tożsamości. Niektórzy rodzice próbują wmawiać dziecku, że jest np. chłopczycą (tomboy), aby uniknąć przyznania, że mają syna. Pozwól swojemu dziecku na samodzielną autoidentyfikację, unikaj narzucania mu sposobu ubierania się, który ma być bardziej zgodny z normami społeczno-kulturowymi. Transpłciowość u dzieci i młodzieży może wyglądać inaczej, inna może być ich ekspresja, niż dorosłych osób trans, które wyrosły w nieco odmiennych stereotypach dotyczących płci.
Jeśli Twoje dziecko chce zmienić sposób ubierania się, czesania się i nazywania siebie, pomóż mu przemyśleć, czy jest to odpowiedni moment i przed kim chce się ujawnić – czy to ma być tylko rodzina, a może też znajomi i nauczyciele? Bezpieczeństwo dziecka jest najważniejsze – w niektórych społecznościach osoby trans i ich rodziny mogą być narażone na ostracyzm społeczny i dyskryminację. Warto wcześniej upewnić się, czy najbliższe otoczenie nie zrobi krzywdy dziecku.
Pamiętaj, że Twoje dziecko nie musi wpisywać się w żadne schematy płciowe. Jeżeli Twój trans syn lubi nosić kolorowe skarpetki i malować paznokcie, nie oznacza to, że nie jest pewny tego, że jest chłopcem. Analogicznie – jeżeli trans dziewczynka lubi spędzać czas na majsterkowaniu z tatą, nie oznacza to, że nie jest naprawdę trans (paradoks true trans). Jeżeli Twoje dziecko nie chce zdecydować się na kurację hormonalną, czy nie jest tego jeszcze pewne – to również w żaden sposób nie odejmuje nic w transpłciowości.
Otwórz swój umysł i postaraj się dostrzec, jak społeczne normy płci się zmieniają.
Oferuj swojemu dziecku profesjonalne wsparcie specjalistyczne – psychologiczne i seksuologiczne
Transpłciowość u dzieci i młodzieży to zjawisko, na którego temat wiedza nie jest wcale powszechna i oczywista w świecie specjalistycznym. W trosce o dobro swojego dziecka, wybieraj sprawdzone specjalistki i sprawdzonych specjalistów, aby uniknąć narażenia dziecka na dyskryminację. Wciąż zdarzają się osoby mianujące siebie psychiatrami, psychologami i seksuologami, które próbują zmieniać tożsamość dziecka w kierunku tej nadanej przy narodzinach, lub próbują dopatrywać się źródeł dysforii w wychowaniu. Pamiętaj, że żadne tego typu metody nie są etyczne i naukowe.
Osoby transpłciowe zrzeszają się czasami w organizacjach, które udostępniają listy polecanych specjalistów i specjalistek. Warto z tego skorzystać. To, co możesz zrobić dla swojego dziecka, to zapewnić mu profesjonalną pomoc psychologiczną, psychiatryczną i seksuologiczną. Nie jest tajemnicą fakt, że nastoletnie osoby trans są narażone na depresję, samookaleczanie i próby samobójcze – stąd też istnieje potrzeba zapewnienia wsparcia psychologicznego.
Postaraj się wyedukować u sprawdzonych źródeł – zmieniaj siebie i świat dla dobra dziecka
Szukając informacji na temat transpłciowości, staraj się docierać do rzetelnych badań naukowych. Jest to niezwykle trudne w obecnych czasach i panującym teraz nastroju anty-LGBT+, gdyż Internet jest zalewany fałszywymi i transfobicznymi informacjami. Organizacje, które promują afirmatywne i naukowe podejście do transpłciowości u dzieci i młodzieży, powołują się przy tym na stanowiska np. Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego, Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego i WPATH (World Professional Association for Transgender Health).
Zapoznaj się z pojęciami takimi, jak: dysforia płciowa, tranzycja, korekta płci, blokery dojrzewania, zastępcza terapia hormonalna (HRT), zabiegi z zakresu korekty płci (SRS) oraz misgendering, passing i deadname. Pamiętaj, że nie musisz wiedzieć i rozumieć wszystkiego od razu, ale Twoim obowiązkiem, jako rodzica jest poszukiwanie tej wiedzy i próba opanowania jej. Dużym ryzykiem może być czytanie artykułów pojawiających się w wyszukiwarce po wpisaniu wyrażenia ,,transpłciowość u dzieci”, bo nierzadko natrafić można na pseudonaukowe teksty o zabarwieniu transfobicznym, ale przede wszystkim nienaukowym.
Przygotuj się na zmiany
Przed ukończeniem osiemnastego roku życia, osoby trans nie mogą sądownie uzgodnić płci i wykonywać zabiegów na genitaliach. To, co jest możliwe dla osób nastoletnich, to zastępcza terapia hormonalna (HRT) oraz niektóre zabiegi z zakresu korekty płci – np. rekonstrukcja klatki piersiowej. Seksuologowie i seksuolożki wymagają przed rozpoczęciem kuracji hormonalnej, opinii psychologicznej i psychiatrycznej. Do przygotowania takich opinii potrzeba kilku spotkań z diagnostą_diagnostką oraz wykonania testów psychologicznych badających rozwój osobowości i funkcji poznawczych.
O przyjmowaniu hormonów egzogennych przez osobę nieletnią muszą zadecydować rodzice. Jest to najczęściej trudna decyzja, z którą wiele osób długo się zmaga. Warto wtedy spotkać się ze specjalistą_specjalistką i omówić swoje wątpliwości. Nierzadko bywa tak, że podanie testosteronu potrafi pomóc chłopcu nie tylko z dysforią, ale również w walce z depresją, czy zaburzeniami lękowymi.
Nastoletni trans chłopcy radzą sobie z dysforią płciową zlokalizowaną wokół klatki piersiowej poprzez noszenie spłaszczających staników (binder). Warto kupować tego typu akcesoria i wspierać dziecko w trudnych chwilach związanych z dojrzewaniem. Osoby, które nie korzystają z Binderów nierzadko decydują się na drastyczne w skutkach metody spłaszczania klatki piersiowej, jakimi są np. bandażowanie, czy używanie taśm. Jest to ryzykowne i może poważnie przeszkodzić np. w wykonaniu zabiegu rekonstrukcji klatki piersiowej.
Dla wielu nastoletnich osób bardzo dotkliwa jest również dysforia społeczna, którą wzmaga tzw. misgendering, czyli zwracanie się do nich zwrotami niezgodnymi z ich tożsamością płciową. Rozwiązaniem tej sytuacji może być sądowna zmiana imienia na neutralne płciowo, bardzo popularnym imieniem jest Alex. W ten sposób młoda osoba przed ukończeniem 18. roku życia, może zapewnić sobie komfort związany z imieniem, które nie wskazuje na żadną płeć.
Osoby nieletnie chodzą do szkół, gdzie rodzi się kolejny problem – kwestia wyczytywania obecności, toalet, szatni i zajęć wychowania fizycznego. Wielu rodziców rozwiązuje tę kwestię prosząc dyrekcję o zmianę imienia w dzienniku oraz możliwość korzystania przez dziecko z toalety zgodnej z jego płcią. Najczęściej podstawą do takich działań dla dyrekcji są opinie: seksuologiczna, psychologiczna i czasem psychiatryczna.
Szkoły rozwiązują takie sytuacje w różny sposób: czasem dziecko musi korzystać z toalety dla osób z niepełnosprawnością, lub tej przeznaczonej dla pracowników i pracownic szkoły, a przed w-f przebierać się w toalecie, a nie szatni. Wiele zależy od dobrej woli i determinacji rodziców. Ważne jest, aby informacja o płci z aktu urodzenia była informacją prywatną, a nie była rozpowszechniania po całej szkole, gdyż w obecnym nastroju anty-LGBT+ w Polsce, taka informacja może doprowadzić do przemocy wobec dziecka.
Pamiętaj o sobie!
Życie z dysforią płciową jest trudne, ale ciężkie w odczuciu mogą być też próby pomagania dziecku w zmaganiu się z niezgodnością płciową. Warto w tym wszystkim zadbać o siebie – o swój komfort psychiczny i kondycję. Dla wielu rodziców proces korekty płci dziecka może się wiązać z odrzuceniem ze strony dalszej rodziny i znajomych, a dla osób z mniejszych miejscowości również z ogromnymi kosztami dojazdu do specjalistów/specjalistek. Transpłciowość u dzieci i decyzje związane z tranzycją u osób nieletnich są nierzadko nierozumiane przez otoczenie rodziny, dlatego warto szukać pomocy i wsparcia na zewnątrz.
Pamiętaj, że istnieje cienka granica między swobodą ekspresji a bezpieczeństwem dziecka. Zrozum, że czasami dziecko może odbierać Twoje próby zapewnienia mu bezpieczeństwa, jako przejawy transfobii i odrzucenia. Na przykład martwiąc się o bezpieczeństwo swojej córki, spytasz ją: „Czy na pewno chcesz ubrać się w tę sukienkę do szkoły?”. Intencja jest taka, aby córka mogła uniknąć transfobii i przemocy (na którą trans kobiety są bardziej narażone, niż trans mężczyźni), ale dla niej może być to próba ograniczenia jej ekspresji i zmuszenia do socjalizacji w kierunku męskim.
Dowiaduj się więcej na temat dysforii płciowej i tego, czym jest transpłciowość u dzieci, szukaj grup wsparcia dla rodziców osób transpłciowych, aby mieć zapewnione wsparcie z zewnątrz. Pytając o wszystko dziecko możesz doprowadzić do przeciążenia w Waszej relacji i zadawania po prostu niewłaściwych pytań, które dziecko może odebrać, jako atak. Często zaleca się objęcie rodziców wsparciem psychologicznym podczas tranzycji dziecka, bo jest to doświadczenie całej rodziny.
Rodzice czasami doświadczają żałoby, przeżywają korektę płci dziecka, jako utratę syna lub córki. W takich sytuacjach psychoterapia może pomóc w przepracowaniu tego doświadczenia i zrozumieniu, że jest to wciąż ta sama osoba. Pamiętaj, że jako rodzic dziecka transpłciowego nie jesteś w żaden sposób zobowiązany do tłumaczenia wszystkim tej decyzji, ale też unikaj obwiniania siebie o tę sytuację. Transpłciowość u dzieci i młodzieży nie jest chorobą ani zaburzeniem, jest zdeterminowana przez czynniki głównie biologiczne.
